Frisse Scholen voorkomen ‘schoolziekte’

Lekker de ramen open, frisse lucht. Thuis genieten we daarvan. Op veel basisscholen is schone lucht helaas ver te zoeken. Wie er werkt, kan erover meepraten.

Ook ouders zullen het herkennen: in de klaslokalen is het vaak muf en warm. De lucht zit vol ziektekiemen en fijn stof. Het maakt kinderen suf en veroorzaakt klachten als hoofdpijn. De schoolomgeving staat zo het leren in de weg. Dat wil niemand. Vandaar het project Frisse Scholen. Beknopt vertaald in de ‘Handreiking Duurzame en Gezonde Scholen‘.

Op verzoek van de initiatiefnemers van het project Frisse Scholen heeft VIBA-Expo de regie van de verdere implementatie van het Concept Frisse Scholen in Noord-Brabant op zich genomen. De partners provincie Noord-Brabant, Astmafonds, GGD, HAS en VIBA-Expo onderschrijven hun ambities en inspanningen in het op 22 december 2011 ondertekende document ‘Intenties en afspraken overdracht Concept Frisse Scholen in Noord-Brabant’.

Het project Frisse Scholen

Het project Frisse Scholen is een samenwerking tussen de provincie Noord-Brabant, de GGD en het Astma Fonds. Zij hebben -van 2008 tot en met 2011- 5 basisscholen, die op het punt stonden te renoveren of te (ver)bouwen, ondersteund. Samen met de basisscholen zochten zij naar manieren om de scholen ‘frisser’ (gezonder, duurzamer en leerzamer) te maken.

Doel van het project

Een betere gezondheid en hogere leerprestaties.  Essentieel daarbij zijn frisse lucht in de klas en een schoolomgeving die uitdaagt tot bewegen en leren.

Bij nieuwbouw en renovatie van scholen gaat extra aandacht naar de volgende drie punten: verbetering van het binnenklimaat, het gebruik van duurzame materialen, de inrichting van natuurleer-speeltuinen. Ook krijgen de kinderen onderwijs over duurzaamheid en gezondheid aan de hand van de voorzieningen die in en om de school zijn gerealiseerd.

Drie pijlers:  1 – Gezondheid   2 – Duurzaamheid   3 – Onderwijs

De Brabantse aanpak is ambitieus in Nederland. Iedere school die de drie pijlers realiseert, kan het predicaat Frisse School krijgen. Hét bewijs dat die school serieus werk maakt van een gezond leef- en leerklimaat.

Resultaat van het project

1. Vijf pilot-/voorbeeldscholen
 Plaats  Basisschool Als deel van
 Tilburg  Antares MFA Het Kruispunt
 Waalwijk  Pieter Wijten Jumelage voor natuurleerspeeltuin met Juliana van Stolbergschool
 Oisterwijk  De Tovervogel Brede School De Waterhoef
 Bergen op Zoom  Het Palet Brede School Het Palet
 Veghel  Edith Stein Klooster Zijtaart

2. Handreikingen en rapportages (zie onderstaand onder Documenten)

Gezondheid

De binnenmilieukwaliteit van basisscholen is vrijwel altijd (ver) beneden de maat. Het gaat om problemen als onvoldoende ventilatie, geluidsoverlast en te hoge temperaturen in de zomer. Dit leidt tot gezondheidsklachten zoals oogirritatie en hoofdpijn bij leerlingen en leerkrachten.

Voordelen

De voordelen van een gezond binnenmilieu zijn: minder gezondheidsklachten, een lager ziekteverzuim, verbeterde leerprestaties, verminderde infectieziektendruk

Regelgeving

Om een gezond binnenklimaat te realiseren is de bestaande regelgeving niet toereikend. Er is ambitie nodig met aanvullende criteria. Voor het Brabante Frisse Scholen-project is gekozen voor een hoog ambitieniveau om condities na te steven die zo gunstig mogelijk zijn.

Criteria

De basis voor de gehanteerde criteria in het Brabantse Frisse Scholen-project is het programma van eisen van het gelijknamige project van voorheen Senternovem, nu Agentschap NL. Daarnaast zijn enkele aanvullende criteria opgenomen op basis van praktijkervaring van de GGD. De criteria dienen als leidraad voor gemeenten en schoolbesturen bij nieuw- en verbouwplannen van scholen.

Programma van eisen

Op basis van dit pakket aan eisen stelt de gemeente (samen met andere partijen) een ambitieprofiel op voor energiezuinigheid en binnenmilieu. Dit ambitieprofiel wordt opgenomen in het programma van eisen voor de bouw of verbouw van de school. Het programma van eisen van het Frisse Scholen-project van voorheen Senternovem, nu Agentschap NL, bestaat uit vijf thema’s:

  1. energiezuinigheid,
  2. luchtkwaliteit (klasse B of lager),
  3. thermisch comfort,
  4. visueel comfort,
  5. akoestisch comfort.

Duurzaamheid

Bij duurzaam bouwen worden zo veel mogelijk herbruikbare grondstoffen gebruikt. Het gebouw moet een lange levensduur hebben en multifunctioneel zijn met een laag energieverbruik. Ook moet het een comfortabele, gezonde binnen- en buitenruimte hebben. Om dit te garanderen is het essentieel dat alle betrokkenen in een vroeg stadium hun ambities vastleggen en zich eraan verbinden.

Kenmerken

Duurzame gebouwen onderscheiden zich vaak door meervoudig ruimtegebruik. Ze passen daarbij heel natuurlijk in hun omgeving. De insteek is dat de buitenruimte ook meervoudig wordt gebruikt.

Investering

Ten opzichte van conventionele bouw ligt de initiële investering van duurzame gebouwen iets hoger. Aantrekkelijke subsidie- en fiscale mogelijkheden en slim aanbesteden compenseren het verschil in bouwkosten. De aanzienlijke besparing op energiekosten maakt duurzaam bouwen op termijn nog aantrekkelijker.

Vastleggen ambities

Bij het project Frisse Scholen is het vastleggen van de ambities met betrekking tot duurzaamheid een essentiële eerste stap. Daarna volgt het ontwerpproces met uitgangspunten als een laag energiegebruik en toepassen van milieuvriendelijke materialen. De keuze van een architect met ervaring in duurzaam bouwen is belangrijk.

Ontwerpfase

Tijdens de ontwerpfase moet worden getoetst of bijvoorbeeld het gebruik van duurzame materialen, isolatie en intelligente gebouw- en installatieconcepten inderdaad een duurzaam ontwerp opleveren.

Aanbesteden en bouwen

Na de ontwerpfase volgt het aanbesteden en de bouw zelf. Ook hier is het van belang dat aannemer en bouwmanagementbureau ervaring hebben met duurzaam bouwen. Tijdens het hele bouwproces dient steeds te worden getoetst of ook daadwerkelijk conform het concept wordt gebouwd.

GPR-toets

Toetsing of alle betrokkenen de vastgestelde criteria in de planvorming, ontwerp en realisatie meenemen, gebeurt met het instrument GPR en door het doen van metingen.

Enkele voorbeelden van te toetsen criteria zijn:

  • EPC-norm < 1,0
  • levensduur van het gebouw
  • toepassing van schone energiebronnen (WKO, zonnecellen et cetera)
  • mate van isolatie

Onderwijs

Frisse Scholen hebben een eigentijdse manier van lesgeven. Met vol op aandacht voor gezondheid, duurzaamheid en natuur in en om de omgeving van het kind. Samen met de Piet Wijtenschool zijn drie inspirerende lespakketten ontwikkeld.

Lespakketten

Gezondheid 

  • Dit lespakket creëert een rijke, uitdagende leeromgeving. Hierin worden de kinder-hersenen voortdurende geprikkeld en uitgenodigd om duurzaam te leren, ofwel: ‘leren voor het leven’.

Duurzaamheid

  • Dit lespakket helpt om duurzaam leren in de school in te richten. Daarbij gaat het niet alleen om leren over, maar ook om leren voor duurzaam ontwikkelen.

Natuur

  • Dit lespakket neemt groeiprocessen in de natuur als voorbeeld voor groeiprocessen bij kinderen. Gezocht wordt naar het potentieel in kinderen. Tijd, zorg en aandacht spelen daarbij een belangrijke rol. Ieder kind krijgt de kans om zijn eigen krachten te ontdekken en duurzaam te ontwikkelen.

Voor leraren zijn thematische ‘Inleidingen voor leerlingen’ opgemaakt

Voor ouders zijn thematische ‘Tips voor thuis’ opgemaakt

Documenten

VERVOLG, NA HET PROJECT (eind 2011 tot heden)
PROJECT Frisse Scholen PNB + GGD + Astma Fonds + 5 basisscholen (2008-2011)

Handreiking Duurzame en Gezonde Scholen (2011-10-26)

Lespakket – GEZONDHEID – Ik leer beter in een Frisse School  – Download  

Lespakket – Inleiding voor kids – thema ‘Duurzaamheid’ – Download

Lespakket Frisse School Groep 1-2 – Download
Lespakket Frisse School Groep 3-4 – Download
Lespakket Frisse School Groep 5-6 – Download
Lespakket Frisse School Groep 7-8 – Download		 Ontwikkeld door GGD Hart van Brabant, samengesteld voor Frisse School Antares in Tilburg. Uitgebracht in december 2012. In iedere schoolomgeving te gebruiken!

___________

AMi, 6-2-2012